Arbeidsmarkt journalisten verbetert traag

OMSLAGARTIKEL

DJ nr.15, 28.09.2007                         
                         
Arbeidsmarkt journalisten verbetert langzaam

Herman Spinhof

Sinds twee jaar trekt de arbeidsmarkt voor journalisten aan. Vooral de vraag naar multimediale redacteuren neemt toe. Tegelijkertijd studeren steeds meer pas afgestudeerde HBO journalisten door om hun marktwaarde te verhogen en komen ervaren 50-plussers nog steeds lastig aan de bak.

Dit blijkt uit de laatste cijfers van de Centra voor Werk en Inkomen (CWI), de pas gepubliceerde HBO monitor, het rapport Studie & Werk en een rondgang langs gespecialiseerde uitzendbureaus en HBO-opleidingen. Het aantal ingeschreven werkzoekende journalisten bij de CWI is gedaald. In september 2007 waren er 1198 ingeschrevenen, het jaar ervoor 1465. Hoewel er merkwaardig genoeg geen harde cijfers over bestaan (niemand houdt dat bij), lijkt de vraag naar journalisten toe te nemen.

Een bevestiging daarvan is de stijging van het bruto salaris van een beginnende journalist (€ 12,50 bruto per uur eind 2006; in 2005 € 11,70; HBO Monitor). Vorig jaar constateerde Jaap Dik van De Redactie (bureau voor tijdelijke en permanente redactiekracht) al dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden van een vraaggestuurde naar aanbodgestuurde markt.

Werkzoekende journalisten kunnen weer eisen stellen. Michael Boud van het concurrerende Redactie & Co is het daar niet mee eens. ‘Het is voor werkgevers op dit moment nog geen enkel probleem om de juiste mensen te vinden. De concurrentie van kandidaten is nog steeds pittig.’ Zijn bureau voor werving en selectie van journalisten telt vergeleken met vorig jaar een verdubbeling van het aantal vacatures (nu 400). ‘Vooral de vraag naar webredacteuren en bedrijfsjournalisten blijft onverminderd hoog’, constateert hij. Ook gespecialiseerde redacteuren zijn gewild, maar in minder grote aantallen. Boud: ‘Je ziet dat bedrijven meer journalisten inzetten bij elke communicatiefunctie waar schrijven een aanzienlijk deel van het takenpakket uitmaakt. Twee disciplines in één functie, schrijven en communicatieadvies, worden steeds vaker gesplitst. Persvoorlichtingfuncties worden steeds vaker door journalisten vervuld.’

Maar de markt blijft voor pas afgestudeerde HBO-studenten én voor ervaren vijftigplussers lastig. Boud: ‘Vijftigplussers die door een sanering op straat komen hebben het zwaar. Tijdelijk werk vinden ze nog wel, maar een vaste functie bijna niet. Dat is onterecht, want je ziet dat mensen die eerst in een hogere functie zaten als adjunct of hoofdredacteur, graag weer willen schrijven en niet meer willen managen. Terwijl de werkgevers graag jonge mensen in dienst nemen die door willen groeien in hun functie. Vijftigplussers zijn vaak zeer gemotiveerd en hebben grote ervaring. Het kost veel overtuigingskracht om die werkgevers, vaak zelf hoofdredacteur, tot andere gedachten te brengen.’

Op de arbeidsmarkt voor jonge pas afgestudeerde HBO-studenten doet zich iets merkwaardigs voor. Enerzijds komen pas afgestudeerden die werk zoeken sneller aan de bak. De gemiddelde zoekduur van deze groep naar een baan nam spectaculair af van 8,8 maanden in 2005 naar 3,2 maanden eind 2006 (zie tabel). Tegelijkertijd neemt het aandeel afgestudeerde HBO’ers dat werk heeft gevonden elk jaar gestaag af en het aandeel dat doorstudeert toe. Deze tendens staat haaks op die van de rest van de hogere beroepsopleidingen.

Jim Allen van de HBO monitor (Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeid, Universiteit Maastricht): ‘In de journalistiek is er duidelijk iets anders aan de hand. Want in dezelfde periode is bij de HBO als geheel het aantal werkenden licht gestegen en het aantal doorstuderenden licht gedaald.’ Boud is niet echt blij met deze ontwikkeling. ‘Het is niet goed als je pas op je 26-ste je eerste werkervaring opdoet, door steeds maar te blijven doorstuderen. Op zijn minst moet er een combinatie zijn van werk en verdere studie.’

De aanhoudende wereldwijde problemen in de dagbladpers spelen ongetwijfeld mee bij het besluit om na de HBO-studie door te studeren. Bovendien wordt dat door de komst van de  (één jaar durende) masteropleidingen aan de universiteiten (Groningen, Amsterdam, Rotterdam) ook gestimuleerd. Niet zonder enige trots kondigt Nico Drok, hoofddocent journalistiek, de eerste vier afgestudeerden aan van de vorig jaar gestarte masteropleiding van de Vrije Universiteit. ‘De masteropleiding verhoogt de kwaliteit van de journalist’, aldus Drok. Zijn hogeschool Windesheim in Zwolle heeft die opleiding met de VU opgezet. Maar hij ziet niet direct een toename van het aantal doorstuderenden. ‘Er is altijd een constante groep die doorstroomt. Vaak HAVO-ers, die op het HBO de smaak van het studeren te pakken kregen en behoefte aan verdieping hebben. Maar die groep is niet gegroeid. Het is nog steeds zo dat de meeste studenten al een baan hebben als ze afstuderen.’

Inspelend op ontwikkelingen op de arbeidsmarkt ziet Drok drie tendensen die in het onderwijs hun beslag kregen: doelgroep gericht werken, nieuwsduiding en multimediaal. ‘Studenten moeten zich goed realiseren voor wie ze schrijven, voor welke doelgroep. Service naar de lezer hoort daarbij. Nieuws kan iedereen vrij krijgen, daar moet een journalist waarde aan toevoegen. Door analyses en verbanden te leggen tussen verschillende feiten. Van jagen en verzamelen werd de journalist een bewerker van het nieuws. En tenslotte is multimediaal of crossmediaal een tendens die zich blijft voortzetten.’

De kritiek die Boud heeft op de opleidingen – te weinig op de praktijk gericht – pareert Drok. ‘Er zijn weinig redacties waar ik niet geweest ben. Bij elke redactie, zelfs bij een zelfde krant bestaan er verschillende opvattingen wat journalistiek precies is. De een is meer op nieuws gericht, de ander meer op analyse. De een wil generalisten, de ander specialisten. We proberen aan beide tegemoet te komen. De eerste twee jaar van de opleiding zijn algemeen. Er zijn namelijk kernvaardigheden die iedere journalist moet hebben: goed kunnen luisteren en goede vragen stellen bijvoorbeeld. In de laatste twee jaar kunnen ze zich specialiseren. En hoe onze studenten het in de praktijk tijdens hun stage doen wordt steeds onderzocht. Van de werkgevers krijgen ze onverminderd gemiddeld een 7,5. Dat is toch niet slecht.’

 terug naar top

Arbeidsmarkt positie Journalistiek en Voorlichting (HBO)

20 maanden na afstuderen	’06	’05	’04	’03	’02
Gemiddelde zoekduur werk (in maanden)	3,2	8,8	6,5	5,8	3,5
Loondienst + freelance + anders	67%	72%	74%	80%	82%
Studerend (vervolg of andere studie)	30%	27%	2%	18%	18%
Werkzoekend	3%	2%	5%	3%	1%

Bron: SEO UvA, Studie & Werk; jaarlijks onderzoek in opdracht van Elsevier weekblad

terug naar top

Aantal ingeschreven werkzoekende journalisten bij CWI

Functie	’07 (sep.)	’06 (aug.)	’04 (dec.)
Hoofdredacteur, chef redacteur	505	680	827
Journalist, recensent, redacteur	663	743 7	07
Tv commentator, presentator	30	42	46
Totaal	1198	1465	1580

Bron: Centra Werk en Inkomen; CWI                      

Stadsvideojournalisten
Het CWI is in verschillende provincies actief in het opzetten van leerwerkprojecten in ondersteunende functies bij omroepen. Samen met Omroep Brabant is nu een nieuw project opgezet voor stadsvideojournalisten. Eindredacteur Lout Donders van Omroep Brabant: ‘wij willen meer videocorrespondenten hebben in de vijf grote steden (Eindhoven, Tilburg, Den Bosch, Breda en Helmond). Correspondenten die zelf items maken met een camera en die zelf monteren op een laptop.’ Met het CWI is de omroep een leerwerkproject begonnen om kandidaten te werven. Donders: ‘de bedoeling was om eerst tien mensen te werven, maar door het wegvallen van subsidies, zijn het er nu vijf. Die starten binnenkort met een drie weken durende spoedcursus camerajournalistiek. Daarna lopen ze stage onder begeleiding van een redacteur camjo en in januari 2008 kunnen ze zelf aan de slag.’ De kandidaten komen voor een deel uit de bakken van het CWI, anderen hebben zich zelf aangemeld. De bedoeling is dat degenen die afhankelijk zijn van een uitkering, die uitkering behouden. Daarover is de omroep nog in overleg met de betrokken instanties. Het project in Brabant zal navolging krijgen andere provincies. In Gelderland, Overijssel en Amsterdam Noord zullen dergelijke leerwerkprojecten binnenkort worden gestart. Het CWI in Hilversum coördineert de projecten.