Televisie, opvoedingshulp of ziekmaker?
Vrijdag 30 maart 2007 – Volgens de Britse psycholoog Aric Sigman is tv-kijken zo schadelijk dat het voor kinderen onder de drie jaar verboden zou moeten worden. Nederlandse onderzoekers vinden zijn conclusies te eenzijdig. "Tv-kijken is een kwestie van dosering."
Veel televisiekijken kan leiden tot obesitas (vetzucht), bijziendheid, vroegtijdige puberteit, ADHD en zelfs autisme. Deze opzienbarende conclusies trekt de Britse wetenschapper Aric Sigman in een onlangs verschenen artikel in het Engelse tijdschrift Biologist . Hij baseert zich op ruim twintig eerder gepubliceerde onderzoeken. Een klein berichtje verscheen er over in de Nederlandse kranten. Moeten ouders en opvoeders zich nu ernstige zorgen maken over het kijkgedrag van hun kroost? Of valt het allemaal wel mee en zal het zon vaart niet lopen?
In Nederland is relatief weinig medisch onderzoek gedaan naar het kijkgedrag van kinderen en de gevolgen daarvan. Wel is algemeen bekend dat (te)veel televisiekijken niet goed is voor je gewicht. Voedings- en gezondheidsdeskundige Dr. Jaap Seidell van de Vrije Universiteit van Amsterdam is stellig: "Veel televisiekijken zet aan tot vetzucht. Televisiekijken betekent vier dingen: je zit stil, je zit binnen, vaak wordt er ook nog bij gegeten en gedronken en dan is er ook nog reclame, waarin een beeld wordt gegeven dat je gelukkig wordt van een snack op zijn tijd. Er zijn kinderen die nog meer tv-kijken dan gemiddeld (ruim twee uur, red.) en steeds vaker hebben kinderen een eigen tv-toestel op hun kamer. Allemaal factoren die aanzetten tot vetzucht."
Seidell’s bevindingen sluiten aan bij die van Sigman. Seidell: "In de Verenigde Staten zijn veel experimenten gedaan op dit gebied. Daaruit blijkt dat kinderen minder dik worden als ze minder tv kijken. En als kinderen wekelijks een beperkte hoeveelheid kijktijd krijgen toebedeeld die ze zelf mogen indelen, blijkt dat twee gevolgen te hebben: ze worden magerder en ze gaan selectiever kijken."
Hoe zit het met televisie als oorzaak van slaapstoornissen, ADHD of zelfs autisme? "Het lijkt aannemelijk dat kinderen die veel televisiekijken dat ook later op de avond doen en dus laat naar bed gaan", zegt orthopedagoge dr. Anne Marie Meijer. Ze is deskundige op het gebied van slaapstoornissen bij kinderen aan de Universiteit van Amsterdam. "Korter slapen kan leiden tot probleemgedrag bij kinderen. Maar in hoeverre slaapproblemen ook tot ADHD kan leiden, is onduidelijk", zegt Meijer.
Wel is uit onderzoek gebleken dat bij ADHD-kinderen met inslaapstoornissen de biologische klok te laat is afgesteld. De eigen productie van het hormoon melatonine is daarop van invloed. Een laag melatoninegehalte, suggereert Sigman in zijn artikel, kan bij meisjes weer leiden tot vroegtijdige pubertijd. In hoeverre televisiekijken daarbij een rol speelt, moet nader worden onderzocht. Veel tv-kijken kán dus van invloed zijn op slaapstoornissen en eventueel ook op ADHD-klachten en vervroegde pubertijd. Een verband tussen televisiekijken en autisme wordt echter door de meeste deskundigen onwaarschijnlijk geacht.
Mediapsycholoog dr. Jaap van Ginneken, schrijver van veel boeken over media en de effecten daarvan, vindt dat de bevindingen van Sigman serieuze aandacht verdienen. "Echter weinig politici durven deze media-ontwikkelingen frontaal aan te pakken uit angst om voor ouderwets en behoudend te worden aangezien. Je kan Sigman hooguit beschuldigen van cherrypicking: hij haalt alleen verontrustend onderzoek aan en doet daar nog en schepje bovenop. Want misschien heeft tv-kijken ook veel positieve kanten, maar die blijven in zijn betoog buiten beeld. Uiteindelijk lijkt tv-kijken me een kwestie van dosering."
Van televisiekijken kun je wel degelijk iets leren, zegt dr. Peter Nikken van het Nederlands Jeugdinstituut in Utrecht. "Van Sesamstraat bijvoorbeeld, leren kleuters woorden en ontwikkelen ze inzicht in vormen en figuren. Hun hersens worden erdoor geprikkeld. Vooral als ouders samen met kinderen kijken, leren ze van televisiekijken."
Nikken, die ook betrokken is bij de ontwikkeling van De Kijkwijzer, wijst erop dat jonge kinderen fictie vaak als werkelijkheid ervaren. "Pas vanaf negen jaar, nemen kinderen daarvan afstand en leren ze onderscheid te maken tussen realiteit en fantasie.Dat zijn feiten waar je als opvoeder rekening mee moet houden bij het kijken naar televisie."
Daarom wordt er van verschillende kanten gepleit voor een beperking of zelfs een verbod op reclame rondom kinderprogramma’s op tv. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat kinderen die relatief veel reclame kijken, ongezonder gaan eten. Ook voedingsdeskundige Seidell wijst op dat effect. Hij voelt dan ook voor een reclameverbod op kindertelevisie zoals in Zweden.
De kinderzenders zelf voelen daar weinig voor. De Publieke Omroep heeft eens laten berekenen dat een reclameverbod rond kinderprogramma’s 15 miljoen euro aan reclame-inkomsten zou gaan kosten. De commerciële kinderzenders zouden dan helemaal verdwijnen.
De vorige regering hoopte dat door een betere zelfregulering omroepen meer kindvriendelijke reclame zouden gaan uitzenden. Maar de populaire kinderzender Jetix wil daar niet aan. "Jetix is geen opvoeder", laat directeur René Boogaard keer op keer weten. Seidell: "Die kinderzenders zeggen dat ze geen opvoeders zijn, maar ze zijn het ondertussen wel. Ook als ouders niks zeggen, voed je je kinderen toch op."
Mitchel Emerenciana (10), enig kind: "Voor school kijk ik een kwartier tv, tussen de middag een uur, ’s middags speel ik buiten en s avonds kijk ik nog een uur. Bij elkaar zon tweeëneenhalf uur per dag. Twee keer in de week ga ik naar atletiektraining en zondags vaak de hele dag naar een wedstrijd. Het liefste kijk ik naar Ed, Edd n Eddy op Cartoon Network, maar ik kijk ook veel naar documentaires op Discovery Channel. Mijn ouders zeggen wel eens nu is het genoeg, nu ga je buiten spelen.
Wiebe van Ligten (7 jaar) heeft met zijn oudere broer (9) en zus (12) regelmatig ruzie over waar ze naar kijken op de televisie. "Meestal wint mijn zus, maar als mijn moeder er bij is win ik. Het liefste kijk ik naar Galactic Football op Jetix. Na school ga ik buiten voetballen en drie keer per week ga ik naar atletiek."
Hoeveel kijken kinderen?
Gemiddeld kijken kinderen van zes tot 12 jaar ruim twee uur televisie per dag (126 minuten). In 2002 was dat bijna een kwartier minder (113 minuten). Vooral met de komst van nieuwe commerciële kinderzenders als Jetix (dat tot 2004 Fox Kids heette) is de gemiddelde kijktijd toegenomen.
Minder tv kijken: tips
Wees geïnteresseerd in wat kinderen leuk vinden om naar te kijken. Kijk met ze mee.
Verbied niet zonder meer om ergens naar te kijken, vaak heeft dat een averechts effect. Maak keuzes met ze naar welke programma’s ze het liefst kijken en bepaal de kijktijd.
Ga andere activiteiten met je kinderen doen: naar buiten, een spelletje of voorlezen.
Ouders met vragen over televisiekijken, gamen en het gebruik van internet kunnen terecht bij weetwatjeziet.nl (lespakket), http://www.reclamerakkers.nl (voor het bevorderen van reclameweerbaarheid) en http://www.mijnkindonline.nl (veilig internetgebruik); http://www.kennisnet.nl (algemene onderwijssite) en http://www.kinderconsument.nl
spinhof 