Fotojournalistiek op z’n retour

Fotojournalistiek op z’n retour?
	Nijmegen, 25/1/2006 – Beroepsfotojournalisten staan onder druk. Terwijl de betekenis van het beeld in de krant de laatste tijd is toegenomen gaan bezuinigingen van krantenuitgevers vaak ten koste van de persfotografie. Multimediale ontwikkelingen en de daarmee gepaard gaande opkomst van de amateur-persfotografie tasten de positie van de beroepsfotograaf verder aan. Met vrees wordt de toekomst tegemoet gezien. In deze sfeer bracht een experiment van dagblad De Gelderlander om ook schrijvende journalisten ‘unieke fotomomenten’ vast te laten leggen, de gemoederen danig in beroering. ‘Niet alleen fotojournalisten maar ook schrijvende journalisten moeten over de toekomst van hun beroep nadenken,’ hield waarnemend hoofdredacteur Louis van de Geijn van De Gelderlander zijn gehoor van zo’n 50 beroepsfotografen en belangstellenden voor. ‘De krant kan niet doorgaan zoals de afgelopen jaren. Het huis staat in brand. Freelance beroepsfotografen moeten zich op de markt verder oriënteren en niet alleen afhankelijk zijn van de krant,’ aldus Van de Geijn. Stichting MediaDebat had in Nijmegen onderleiding van tv- en radioverslaggever Sander ’t Sas op 25 januari 2006 een discussieavond belegd met als thema ‘Fotojournalistiek op z’n retour?’. Van de Geijn voelt zich als een kop van jut in de discussie die rond zijn experiment is ontsponnen. Hij verduidelijkt dat de proef gestart is om aan de stadsredacteuren de mogelijkheid te bieden om ‘unieke fotomomenten’, die anders verloren zouden gaan te laten vastleggen. ‘Het gaat dus absoluut niet om beelddragende foto’s in de krant.’ Het experiment is omkleed met een tiental spelregels. De belangrijkste is dat altijd eerst geprobeerd moet worden om een professionele fotograaf ter plaatse te krijgen. De beeldredactie beoordeelt of een foto kwalitatief voldoet om geplaatst te worden. De regels zijn mede tot stand gekomen op grond van ervaringen bij andere kranten. Een daarvan is de Twentsche Courant Tubantia, die vorig jaar zomer een vijftal digitale camera’s aanschafte waarmee schrijvende journalisten op pad kunnen. Art director Bennie Extercatte van TC Tubantia, die niet op de debatavond aanwezig was: ‘Hoewel er duidelijke afspraken waren gemaakt, gingen journalisten op hun eigen houtje foto’s maken. De regels zijn toen verder aangescherpt. Het aantal foto’s van redacteuren is daardoor teruggebracht van vier naar nu ongeveer één per dag. Redacteuren mogen alleen foto’s maken als dat van te voren is afgesproken met de beeldredactie en als er géén beroepsfotograaf beschikbaar is. Het gaat om eenvoudige, niet beelddragende foto’s.’ Bij TC Tubantia zijn zes fotografen in vaste dienst en een is er vorig jaar extra aangetrokken voor de zondagseditie van de krant. Met nadruk zeggen zowel Extercatte als Van de Geijn dat het experiment absoluut niet begonnen is uit bezuinigingsoverwegingen. Bij De Gelderlander is het fotobudget is dit jaar zelfs verhoogd. Dat komt omdat twee fotografen zijn vertrokken in de vorige reorganisatieronde. Ervaring leert dat zowel schrijven als fotograferen lastig te combineren is. ‘Je kan niet tegelijk op reportage gaan om een verhaal te schrijven en ook nog mooie foto’s maken’, zegt verslaggever Bart Rost van het AD/Utrechts Nieuwsblad. Hij was op reportage gestuurd naar Bosnië met het verzoek zelf foto’s te maken bij de reportage. ‘Dat was lastig. Op het ene moment ga je op stap om met mensen te praten. De volgende dag neem je het fototoestel mee. Tegelijkertijd lukt dat niet.’ Eindredacteur Bert van den Hoed van het AD/Utrechts Nieuwsblad en jurylid Zilveren Camera Fotojournalist van het jaar, kan zich de zorgen van de fotojournalisten goed voorstellen. Hij meent echter dat het experiment van De Gelderlander substantieel niet veel zal opleveren. ‘Beeld dat niet door professionals is gemaakt zal snel door de mand vallen. Een enkele foto zal het wel halen. Meer niet. Ik denk dat de camera’s op de redactie snel verstoffen.’ Terwijl de betekenis van het beeld steeds belangrijker is geworden, hebben uitgevers de laatste jaren niet in de beeldfotografie geïnvesteerd, stelt persfotograaf Joep Lennarts tevens bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten (NVF). In tegendeel ‘de fototarieven zijn bij de kranten van Wegener teruggebracht’. Van de Geijn: ‘Bij De Gelderlander hebben we de tarieven niet verlaagd ondanks aandrang van de uitgever. Maar of we dat in de toekomst kunnen volhouden is de vraag. Vandaag ben ik de hele dag in overleg geweest om de gevolgen van de volgende reorganisatie te bespreken en uit te leggen. De positie van zowel schrijvende als van fotojournalisten is in deze tijd onzeker.’ Lennarts: ‘Maar met dit experiment worden de beroepsgroepen door elkaar gegooid. Dit is een element in een spiraal naar beneden. De grenzen schuiven op. De kwaliteit komt in gevaar. Terwijl je daarin juist moet investeren. Eerst de tarieven naar beneden, nu schrijvende journalisten die foto’s maken. Uitgevers bekommeren zich nog maar weinig over de culturele en maatschappelijke functie van de krant en de rol van de fotojournalist daarin. De krant documenteert, legt maatschappelijke en culturele processen vast in woord en beeld. Daar hoor je nog maar weinig over.’ Van de Geijn: ‘Die culturele en maatschappelijke verantwoordelijkheid zet je niet zomaar opzij. Die functie heeft de krant. Tegelijk is er een verzakelijking opgetreden. De marges dalen, dan moet je wat doen aan de kosten.’ Voorzitter Kees Schaepman van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) zelf ooit begonnen als een ‘nikkelen Nelis’ – schrijvend journalist die zelf foto’s maakte – was blij dat hij later, toen er beroepsfotografen kwamen, dat niet meer hoefde te combineren. Die tijd lijkt nu weer terug te komen. ‘De hele journalistieke professie staat onder druk. Wij, als NVJ, moeten waken over de kwaliteit van de journalistiek in zijn geheel. Zowel van de persfotografen als van de schrijvende journalisten.’ De evaluatie van het experiment bij De Gelderlander zal half februari zijn afgerond. Herman Spinhof Een fotoverslag van Erik Brinkhorst van het debat is te zien op: http://www.villamedia.nl/n/nvj/nvf/2006jan26debat.shtm